domingo, 30 de noviembre de 2008

O mirallo mirandés

O mirandés ye una parla que se considera como parte d'a luenga astur-leonesa. Se charra en a rechión de Tras-os-Montes, Miranda do Douro, enta par d'o nordeste de Portugal y tien bels 15.000 parladors.

Os parladors, más que más, d'os lugarons aislatos han considerato, por un regular, a suya luenga como "parlar mal" u "fiero". Tamién a perda d'a luenga, como en o caso de l'aragonés, tien os mesmo oríchens y causas.

En l'año 1999, Portugal reconoxió lo mirandés como luenga d'o Estato y tamién reconoxió lo dreito d'os parladors a parlar n'a suya luenga, encara que no lo declara ofizial. Podez consultar a lei aquí.

Como se i bei ta Portugal no ye garra problema reconoxer y protecher una luenga que nomás parlan que 15.000 personas, d'os que 5.000 la tienen como primera luenga (15.000 sobre 11.300.000 abitadors de Portugal). B'ha belún que podría pillar o exemplo por istas tierras. Estoi que os portugueses -u as autoridaz que aprebón ixa lei- entendeban o mirandés como una riqueza cultural y no pas lo consideraban un problema.

Tamién en ixe año, 1999, s'establión, de conchunta entre a Unibersidá de Lisboa y o conzello de Miranda do Douro, unas normas ortograficas (diferens de l'asturiano) basatas en as d'o portugués. En iste punto me s'entrefá que caldría que colaborasen con asturianos y leoneses (y zamoranos). Se conox que en zaguerías son treballando en ixa linia.

O mirandés mira de abanzar, de fer garras, de consolidar-se como a luenga d'o territorio, de fer-la biba... ta tot ixo conta con l'aduya d'o gubierno estatal y local.






Podez biyer un reportache sobre ixa parla:






que contina aquí.

martes, 25 de noviembre de 2008

Sin parolas

Un se piensa que ya ha sentito tot. Pero siempre, de cabo cuan, sientes bella cosa que t'enluzerna, belún que te ubre os güellos, que t'amuestra la berdá, a realidá, que dica agora tot yera falso, que nos embolicaban... paras cuenta, creis que cómo s'ha puesto bibir sin ixas opinions, que cómo ba a cambear tot! Qué poco ha abanzato a zienzia! Pero bien se'n bale que, a la fin, biyemos a luz. A la fin tot lo conoxemos. O que se conoxeba dende siempre como absoluto, que parixeba prou asentato, no pas yera asinas.

Alabez, yo, a lo menos, me quedo sin parolas, sin poder dizir ni piu. embabiecato. Debán d'ixas autoridaz, toz emos d'estar sin tartir.

[...] Rudi, que hizo esta afirmación a los medios de comunicación en Huesca tras asistir a un desayuno de trabajo con mujeres empresarias altoaragonesas, ha admitido la existencia de en Aragón de lenguas propias "muy cercanas al catalán" en algunos casos y en otros "no tan coincidentes".

En este sentido, situó la lengua hablada en el municipio oscense de Fraga entre las "cercanas al catalán" y las utilizadas en diversas poblaciones del Pirineo y de la comarca del Matarraña (Teruel) entre las "no tan coincidentes".

Fuen: http://www.heraldo.es/index.php/mod.noticias/mem.detalle/idnoticia.31322

Qué gran yes, Luisa Fernanda! O unico que se le pasó ye que en Groenlandia a luenga ya ye una miqueta menos catalana -pero no guaire-, por Alemania encara se siente bella parola (petit, voler, nou, dolç, cotó, abreujar, racó, etc.), malas que plegas en Rusia no s'ascuita so que me'n vaig, tinc fred, ja hi tornaré y poqueta cosa más. Ah!, ixo sí, en China s'ha perdito de tot (i trobas bel Josep Jintao, Andreu Chan u mesmo Montserrat Hi u Mao Palafrugell i Puig, pero prou), pero en Mongolia encara resiste, parlan igual como en o Moncayo.

Dios me'n guarde.

jueves, 20 de noviembre de 2008

País de anochecida

Con iste títol no me refiero a o sobrebuén disco de La Ronda de Boltaña. Encara que puestar que tienga bella cosa a biyer, seguntes se mire.

Ya be de fer dos u tres meses que a Expo Zaragoza zarró as suyas puertas. Antes que no emprenzipiase, yo teneba dos cosas prou claras: la uno, que a suya repercusión mediatica sería cuasi nula, y l'atro, de resultas de l'anterior, que os aragoneses (mastos, fembras, mullers, ombres, ninos, lolos...) se quexarían de tal feito, dirían prou: nusatros existimos, somos pocos pero existimos.

Ha de quedar claro que no quiero esfender ni criticar a Expo. Senzillamén porque no i fue, seré d'os pocos aragoneses que, diz que, no i fuen/fuemos.

Ye de dar que a primera custión que nombrábanos antes se cumplió, pero bien cumplita. Un feito d'ixas caracteristicas, unico en ixa dimensión, y amás que yera global, "internacional" seguntes deziban, no tenió cuasi repercusión en os meyos de comunicazión españols, sí, como ye de dar, en os aragoneses (u, millor dito, d'os de Zaragoza). Mesmo a TV3, o primer día, fizo un plató en Zaragoza, y bi parlón prou. As canals cheneralistas españolas no parlón so que cuatre cosas, como de bislai, como si a Expo s'estase fendo en Filipinas, a Guayana, Angola u en Osetia. Enzerté, encara que no yera de mal enzertar.

Como deziba, me pensaba que debán d'ixa ignorazión contina, os aragoneses, por meyo d'a voz y d'a parola, darían ferrete y no dixarían de quexar-se: bella carta en o periodico, bel manifiesto... bella cosa. Dirían: prou, que nusatros existimos, fez-nos caso, ninos. Sí, somos aquí alto, os d'o cacherulo. Que no nomás existimos cuan pasa bella angulema.
M'entiboqué, encara que tampoco yera d'estraniar.

Isto tamién gosa pasar con atros territorios (Ávila, Ciudad Real, Zamora, Palencia, etc.), que sabemos que existen por os libros de cheografía, porque por atra cosa.

Continaz anocheciendo.

jueves, 13 de noviembre de 2008

Un can con suerte


Dimpués d'o zaguer post, que estoi que caleba fer-lo, prou duro. Güe tamién charraremos d'animals encara que, dende un punto de bista, prou diferén.
Abe años que se fizo lo primer anunzio d'a lotería de Pancho, un can que feba toz os mandaus que le mandaba Ramiro Benítez, dica que un día Pancho tamién aprendió a lebar a lotería y tocó. Asinas que Pancho desaparexió y Ramiro ya no l'ha tornato a biyer.

Y ye que o pobret de Pancho enfilaba as agullas, feba o fregote, apatrusquiaba a casa, paraba as comidas... Ya sería bien farto. Agora s'adedica a bibir de pistón. Y bien que fa!

A yo que istos mundos propagandisticos y publizitarios que nunca m'han interesato mica, l'anunzio iste ye l'unico que m'ha feito goyo y que siempre que lo beigo, me'n rido prou. Encara que no han aconseguito que merque lotería.

Si tos querez entretener en ista web: www.loquepanchosellevo.com, i trobarez chuegos y bella cosa más.

De videos en trobarez a embute aquí: http://www.youtube.com/view_play_list?p=EE7E964898A7F15D

Asperemos que Pancho no torne

miércoles, 5 de noviembre de 2008

O maltrato a os animals: un crimen legal




"Nos vuelve enfermos invocar cada día las bendiciones de Dios, el Compasivo, si no practicamos la compasión elemental hacia nuestras criaturas amigas"

"La grandeza de una nación y su progreso moral pueden ser juzgados por la forma en que son tratados sus animales"

Mahatma Gandhi


Siempre he creito que as soziedaz abanzan si se dan dreitos a las minorías, s'ha feito con os omosexuals, con as personas dependiens..., pero y os animals? Os animals han feito onra a os umanos dende tiempos inmemorials como fuerza de treballo, se les ha espellato ta fer bestuaches, nos los emos minchato, se les fan experimentos que acaban en a muerte, se los ha muerto por esporte (sic), por "espectaclo" (sic)... y tot ixo a truca de qué? Ya lo digo yo: de cosa.

Cal siñalar que o maltrato a os animals no ye restrinchito a un país. En países, que se les denomina "desarrollatos" (será economicamén, no pas moralmén), como Canadá, an que fan barbaridaz con as focas, u Dinamarca, an que fan atro tanto con delfins.
I hai, por desgrazia, muitas formas de maltrato a os animals. Beluna, como ye de dar, ye refusata por cuasi toz, manimenos n'i hai d'atras que no, que en cuenta d'estar una bergüeña son emponderatas. Soi parlando d'as autodenominatas "corridas de toros" u o que ye o mesmo: torturas a os toros dica que mueren. Tot un insulto a la intelichenzia umana.

Y digo que ye un insulto a la intelichenzia umana porque os pseudo-"argumentos" que sueltan no son que un conchunto de fatezas y mentiras sin garra fundamento. Nomás en comentaré belún:


- A mafia que embolica ista mena de tortura diz que o toro de lidia ye una raza unica y que grazias a la lidia sobrebibe, sino ya s'ese extinguito (???). Por ixe regle de tres a toz os animals en periglo d'extinzión (onsos panda, lupos, ballenas, lupos zerbal, etz.) caldrá torturar-los dica morir ta que no desaparixcan. Pero ye más, no existe garra raza que se denomine "toro de lidia" nomás son que os toros que trigan ta torturar-los.

- Diz que os catalans quieren eliminar d'o suyo territorio as torturas a os toros porque "quieren romper España". Por qué no se diz que en Canarias as "corridas de toros" son betatas abe años y dengún ha dito que Canarias quiera "romper España". ¿Por qué s'amaga ixe dato?
Cal emponderar y reconoxer a faina feita por os catalans, pioners en ixe sentito.

- Diz que o toro no sofre. Pero si cuan una mosca se mete denzima d'o toro, íste con a coda la esfuria, prexinaz-tos cuan le claban ixos punchos.


Baxo garra costumbre, tradizión u custión istorica se puede chustificar a tortura a os animals. En bel país mulsumán ye común matar a peñazos a las mullers por delitos d'alduterio. Estoi que encara que siga un costumbre ye una barbaridá y caldría acabar con ixo de camín. Manimenos me s'entrefá que belún d'os que afirman que torturar y asesinar toros ye un arte (sic) biyerían que ixo ye chustizia u, mesmo, arte y cultura. No m'extraniaría mica.




A tauromaquia (u millor dito, tauromafia) no ye que una mafia que, a pur de torturar y asasinar mils de toros, fa negozio ganando millons d'euros a l'año. Toz nusatros, por o feito d'estar ziudadanos españols, pagamos 40 € a l'año en subenzions a ista tortura. ¡A l'año son 564 MILLONS D'EUROS! Miraz-tos aquí.

Quiero remerar que, entre nusatros, teniemos a un gran animalista, Pedro Arnal Cavero -miembro d'a Sociedad aragonesa protectora de animales y plantas- que ya en os años duros d'o franquismo escribiba articlos prou duros cuentra as torturas a os toros y zitando-ie buena cosa d'intelectuals contrarios. Atros animalistas y antitaurinos conoxitos son: Pío Baroja, Albert Einstein, Edison, Kant, Gandhi, Tolstoi, Gandhi u Darwin.

Afortunadamén parix que por cada begata menos se fan torturas por a tv. A tv aragonesa (?), en a suya linia, en fa. De cabo cuan cuan gosaba biyer a tv, fendo zapping biyeba a tv andaluza y ye norma cheneral fer torturas a os toros u programas monotematicos. O pior, y que ye más perigloso, ye fer programas de ninos an que sale ninons, de tasamén tres u cuatre añez, bestitos con o trache d'os torturadors dezindo que malas que sigan grans querrán torturar y asesinar toros como treballo. Bella cosa muito grau falla. Bien se'n bale que a lechislazión no permite tener armas a os ninos sino belún d'istos bel día se cargaría a buena cosa de chen -como en EE.UU. u atros países- en bel instituto u quemisió. Si tan poca considerazión tienen por a bida d'un animal, que amás lo quieren torturar y asesinar, que les costaría de fer-lo con atros sers. Ye o mesmo.

Belún de busatros, dimpués de leyer tot isto, talmén se piense que Onset ye prou radical u extremo en iste tema. En ixe caso, animo a qui creiga ixo que se documente, leiga u nomás se mire diferens imáchens sobre ixa tortura, y alabez parará cuenta que no he dito garra farinazo, y que, más bien, m'he quedato prou curto. Ya podez contar que m'he callato muitas cosas.
Tos consello que tos mirez o blog d'a Colla Antitaurina Oszense. Más que más iste articlo "Cuestiones sobre la tortura" u tamién os Dreitos d'os Animals.

Una cosa cal dixar clara. En iste tema, no se puede estar ambiguo: u a fabor u en cuentra.

Dende aquí, tot o mío odio, disprezio, repugnanzia y atros setimientos y deseyos parexitos a tota ixa chen que partizipa d'a tortura (torturadors, asesinos, espectadors, meyos, taquillers, etz).

Cuan pase o tiempo y arribe una chenerazión de chen que elimine definitibamén d'a Tierra as torturas a os animals, porque as chenerazions de güe no son prestas ta abanzar en ixe sentito, fez-tos memoria que i abió chen que nunca estiemos a fabor y que luitemos en cuentra.


¡Qué de buen fer ye tortura a animals drogatos, dimpués de buena cosa d'oras de transporte, enluzernatos!

Me fa duelo de meter istas imáchens en o blog pero estoi que he de fer-lo. ¡Qué millor argumento! Más bale una imachen que mil parolas.

¿Isto lo consideraz arte, cultura, fiesta? ¿Quí tiene razón, nusatros u els?

Ista elementa, en cuenta d'estar engarcholata, gana millons por torturar animals y bien que se'n fa contenta que o toro aiga bulcato dimpués d'aber-lo torturato.

Arte 100%. Ni Leonardo da Vinci lo fería.







Aquí i podez biyer cómo l'animal en garra momento sofre. Ixo royo no ye pas sangre, ye ketchup que se chita denzima o toro. Malpensatos!

Aquí lo gran artista (sic) con dos trozos de carnuz, esmelicando-se firme



MUITA BERGÜEÑA FA CONSIDERAR-SE SER UMANO CON TOTA IXA CHENTOTA D'ASASINOS Y TORTURADORS


En remeranza de toz os toros torturatos y asasinatos
(bel día pagarán o que son fendo)

lunes, 3 de noviembre de 2008

As cosas por o suyo nombre

Maitín diz que se dezidirá quí será o presidén d'Estatos Unitos. Aprobeito ixa enchaquia ta charrar sobre una custión que, por un regular, pasa sin tron ni son.

Me soi referindo a ixe feito tan cheneral como identificar un continén, America, con un unico país, Estatos Unitos. No ye custión d'una chen determinata, prou que no, sino que ye, como digo, cheneral a cuasi toz.

Biyendo os meyos parix que, cuan parlan d'"elecciones americanas", a chen de Managua, Montevideo, Montreal u Medellín dezidan maitín o suyo presidén. Mesmo belún diz que s'eslechirá o nuevo presidén d'America (?). Ye de dar que no.

Pero no se queda sólo que en ixo son sintagmas prou comuns: gobierno americano, sueño americano, imperio americano, rock americano, dólar americano u americano ye prou ta indentificar sólo que a os naxitos d'EEUU. U tamién cuan parlan de "cine americano" se refieren a o que se fa en Caracas, Buenos Aires, Brasilia u en Trinidad y Tobago.Os exemplos son un ziento.

No beigo mica chusto que se faiga ixa indistinzión, no tiene garra sustento istorico, ni cultural ni cheografico, ni cosa. Tamién cal reconoxer que i hai americanos, que no son d'EEUU, qui se refieren a ixe país como America, pero no pas toz els lo fan.

Fa tiempo, en TV3, biyé un reportache en o que parlaba una muller de Canadá y se quexaba que o termino America nomás englobase que a un país, antimás creyeba que se formulase bella parola catalana ta nombrar a os orichinarios d'EEUU, porque en catalán se fa serbir o termino "nord-americà", que literalmén abracaría tamién a Canadá y a Mexico, y no sólo que a EEUU. (En aragonés caldrá que pensemos bella cosa).

Ya en 1823, Monroe, presidén ta par d'alabez d'EEUU, dizió: "America ta os americanos". Regular que ya nomás se referiba a o suyo país.

Bels años dimpués, o gran libertador Simón Bolívar, un bisionario en tantas cosas, en 1829, afirmaba: "Los Estados Unidos de Norte América parecen destinados por la providencia para plagar la América de miserias a nombre de la libertad".