Fuen: rondasomontano.comLa ortografía en aragonés no tiene que ser tan rariza que provoque la risa.
Nos vamos acercando, progresivamente, a la ortografia que propone la Sociedad Lingüística aragonesa que es muy etimológica y razonable. Así que veréis que hay diferencias entre la novela y el libro de relatos. Ahora se acerca más al catalán, pero se lee con ligereza. Por ejemplo escribimos la “t” en “ciudat”, aunque no suene, y las “erres” en los infinitivos como “va a venir”, aunque tampoco suene. Los imperfectos terminan en “v” en lugar de en “b”.
Para la gente de Ribagorza ha sido muy buena la creación de esta sociedad porque no nos acabábamos de identificar con otras academias ya que en esta zona conservamos de forma viva el aragonés.
2. José Sanmartín. Escritor en benasqués.
Tengo oído que el Profesor José Antonio Saura, recientemente ha publicado una Gramática muy completa.
Es verdad, pero es demasiado técnica y no todos están/estamos de acuerdo.
Considero la lengua pirenaica [o benasqués] más viva. La hablan muchos más de los que la escriben. Con todo, no sé si pasarán de unas 500 personas, mayores en general.
Todos los contactos entre los diferentes dialectos pirenaicos serán bienvenidos. Sí, sería bueno consensuar el aragonés oficial. A mí no me convence el aragonés normalizado, al que considero una mezcla amorfa de lenguas vernáculas.
Fuen: Guayente
3. José Antonio Saura. (Profesor d'a Universidad de Zaragoza).
Tabé i hei interesos de promoción personal y editorial a isto món del neoaragonés. Pero sobre tot, lo que i ha habeu a lo llargo de istos 30 ans ye una considerable mediocridat, tanto dende una perspectiva científica coma literaria.
Les lluengues son neutres, pero a vegades se’n fa un uso instrumentalizau con tal de creixer políticament y al prèu que sigue. Tots sabem quin partido político està tradicionalment vinculau a la “fabla”.
La “fabla aragonesa” que ye una tentativa urbana de fa uns 30 ans de construir de modo totalment artificioso y, sobre tot, incoherent.
4. José Luis Mendívil (Profesor d'a Universidad de Zaragoza).
No sólo no me considero un experto en lingüística aragonesa, sino que ni siquiera soy un buen conocedor de la historia y cultura de Aragón, y mucho menos de la Ribagorza.
Claro que si yo mismo admito que no soy un experto en lingüística aragonesa, es lícito que se pregunten qué pinto en un coloquio sobre la problemática y futuro de las lenguas de Aragón y con qué derecho voy a hablarles sobre si es posible, y hasta necesario, un único aragonés.
En este caso no diré que un aragonés común es imposible, pero sí que es innecesario e igualmente contraproducente.
Fuen: iste ye un atro texto d'ixe que publicó fa bel tiempo. Lo podez disfrutar aquí. No tiene garra desperdizio.
5. Onset (Ursus arctos)
En a recuperazión de l'aragonés ha de dar-se un dople prozeso, que s'ha de fer de bez. La uno ye a conzienziazión d'a chen que encara lo parla y que no sabe que charra una luenga, nomás se crei que charra 'basto', 'fiero' u 'mal'. No fa guaire fue testigo en un lugarón d'o Semontano que tres u cuatre lolos se'n rediban d'un altro -más choben- porque eba dito "¿quién ha feito iche tejau?" y "ya biene ra boira preta". Si encara güe (sieglo XXI) bi ha chen que desconox de tot que parla una altra luenga y, antiparte, o que ye más grau, a conzienzia ye negativa, no i hai cosa a fer. Cosa. Sin parladors (conzienziatos) no bi ha cosa a fer. Y sin parladors no i hai luenga. Son els qui han de legar a luenga enta o futuro. A els son a qui cal combenzer de recuperar a luenga y de parlar-la. Fa poquet se daba a conoxer que nomás o 3% -d'un total de 300- d'os ninos d'un colechio de Graus parlan en aragonés y toz els mayors de 9 añez. Sin ninos no i hai luenga. Ixe ye (a fin) o futuro. Ixo, cal remerar-lo, ye an que se (ixa zona) charra más.
Por altra man, ye nezesario que s'estudie l'aragonés de toz os cabos antes no quede ni un sacre. Ixo implica replegar, como buens ereus de Saroïhandy, d'as bocas d'os biellez as parolas, as frases, a onomastica, as adibinallas, os romanzes... No i hai guaire tiempo (bels 10 u 15 años, como muito). Emos de tener bien dreitos y apatrusquiatos os alazez pa dimpués fer una casa fuerte y legar a os fillos y a os suyos fillos a luenga -pura- que se parló dica no fa guaire. Asinas se salba l'asturiano -y l'ha feito l'aranés-.
Bi ha muitas más opinions -buena cosa-... qui quiera la puede dixar aquí.