lunes, 16 de febrero de 2009

¿Siñals toponimicos arbitrarios?

Fa uns años que encomenzó en Aragón o prozeso de comarcalizazión. Parix, seguntes he puesto beyer en a web www.comarcas.es, que a ideya orichinal yera ofizializar a toponimia -mayor- autoctona d'as localidaz, as que en tenesen, ya siga en aragonés u en catalán, chunto con a forma castellana -dica alabez a unica que se rechistraba ofizialmén-.

Pero, curiosamén, en o caso de l'aragonés, se limitaba a las comarcas de Sobrarbe, Ribagorza (enta l'ueste, zona aragonesofona; enta l'este, zona catalanofona) y d'a Plana de Uesca. No se i contemplaba: Alto Galligo, Semontano de Balbastro, ni a comarca de Chaca. No s'entiende mica bien, porque no han dito cosa, por qué ixas comarcas s'excluyón d'estar declaratas as suyas localidaz con toponimo bilingüe. En o Semontano, por exemplo, en tenemos casos prou claros, de toponimos populars y tradizionals: Alquezra, Abargüela, San Póliz u Lo Grau.
En o caso d'a Plana de Uesca han feito barbaridaz: rebaltizar a Arguis como Argüís (y encara se i bei por astí, qué baruca no han pillato!), meter nomás Hoya de Huesca y no pas chunto con Plana de Uesca y beluna más.

En o caso d'o catalán sí se considerón totas as comarcas en as que bi ha localidaz que se i parla catalán, que ye a luenga propia: Baix Cinca, Matarranya, La Llitera, parte d'a Ribagorça, Baxo Aragón-Caspe y Baxo Aragón zaragozano.

Como dezíbanos, de resultas, nos trobaríanos en Sobrarbe: Abizanda, Aínsa-Sobrarbe/L’Aínsa-Sobrarbe, Bárcabo, Bielsa, Boltaña, Broto, Fanlo, Fiscal, La Fueva/A Fueba, Gistaín/Chistén, Labuerda/A Buerda, Laspuña, Palo, Plan, Puértolas, El Pueyo de Araguás/O Pueyo d’Araguás, San Juan de Plan/San Chuan de Plan, Tella-Sin y Torla.

Y en a Plana de Uesca nos trobaríanos con: Agüero, Albero Alto, Alcalá de Gurrea, Alcalá de Obispo/Alcalá d’o Bispe, Alerre, Almudévar/Almudébar, Angüés, Antillón, Argavieso, Arguis, Ayerbe, Banastas/Banastars, Biscarrués, Blecua y Torres, Casbas de Huesca/Casbas de Uesca, Chimillas, Gurrea de Gállego, Huesca/Uesca, Ibieca, Igriés, Loarre/Lobarre, Loporzano, Loscorrales/Os Corrals, Lupiñén-Ortilla, Monflorite-Lascasas, Murillo de Gállego/Morillo de Galligo, Novales, Nueno, Las Peñas de Riglos, Pertusa, Piracés, Quicena, Salillas, Sesa, Siétamo/Sietemo, La Sotonera, Santa Eulalia de Gallégo/Santolaria de Galligo, Tierz, Tramaced y Vicién/Bizién.


En a Ribagorza: Arén/ Areny de Noguera, Benabarre/ Benavarri, Benasque/ Benás, Bisaurri, Bonansa, Campo, Capella, Castejón de Sos/ Castilló de Sos, Castigaleu, Chía, Estopiñán del Castillo/ Estopanyá, Foradada del Toscar, Graus, Isábena, Lascuarre, Laspaúles/ Laspaúls, Monesma y Cajigar/ Monesma i Caixigar, Montanuy/ Montanui, Perarrúa, La Puebla de Castro, Puente de Montañana/ Pont de Montanyana, Sahún, Santa Liestra y San Quílez, Secastilla, Seira, Sesué, Sopeira, Tolva/ Tolba, Torre La Ribera, Valle de Bardají, Valle de Lierp, Veracruz, Viacamp y Litera/Viacamp i Lliterà y Villanova/ Billanoba.

Toz istos lugars menzionatos, son asinas por lei. No s'entiende bien por qué, entre atros, a Ball de Lierp (u Lascuarre), nomás amanix con a forma castellana. Ixo daría pa fer más retolicas, agora no en feremos guaires más.

En beras, a la fin, en buena cosa de toz istos lugars, no s'ha feito ni un sacre: no s'ha abazanto enta la normalizazión toponimica (a lo menos a toponimia mayor), tot contina igual. Como ye de dar, no he puesto confirmar-lo en toz os lugars. Ye de dar, tamién, que si os conzellos d'os diferens lugars no demandan ixa posibilidá que tienen como dreito, como sí han feito o de Castillazuelo u o de Lo Grau, o Gubierno d'Aragón no ferá cosa.

¿Tendría guaire sentito que Almudébar, como ye o caso, tienga a denominazión bilingüe, y Chistén, Benás, Ixabierre, Ixep u Echo, no?
Estoi que en toz os casos caldría que s'ofizializase (mesmo en os 5 casos zaguers caldría que fuese l'aragonesa a unica denominazión). Ixo que Almudébar, an que l'aragonés ye a luenga propia e istorica, encara conserva bel rasgo lingüistico aragonés. Yo he puesto sentir a zagals de 12 u 13 años os articlos o, a, os, as, formas como en hai u atras exprisions.

Un exemplo de cómo caldría fer bien as cosas en ista materia ye o caso asturiano -els sí tienen una lei regulizadera-, que son ofizializando tota a toponimia d'o territorio con informes zientificos, consultas... Bel exemplo de Cangas d'Onís u de Mieres. Pa ixo fa falta voluntá, y aquí, por istas tierras, no ne b'ha guaire u mica.

5 comentarios:

Joan de Peiroton dijo...

La normativizacion toponimica se harà progressivament, ei ja un començament. Nosautes de l'aute costat de la frontièra estatau èm enqüèra mes en retard, ailàs!

Núria dijo...

A Catalunya, a l'estiu, cada any surt algun col·lectiu, quasi sempre provinent de la capital espanyola, que denuncia que els turistes o la resta del territori espanyol es perden quan arriben a Catalunya perquè no entenen els topònims. I com exemple deien que escrivim Alacant en lloc d'Alicante o Girona en lloc de Gerona. Doncs com no es perdran si llegeixen Almudébar en lloc d'Almudevar!! ;)

"O zagal de Molinero l'arco" dijo...

O bueno ye empezipialo,dimpues poquet a poquet ...

Anónimo dijo...

A berdat que no se replega porque unas comarcas sí y unatras no pas... Tampoco no porque bels conzellos no piden meter a toponimia orixinal... Asperemos de todas trazas que os cambeos en a toponimia continen, y si puede estar, que baigan a escape (anque o dandalio).
Como refitolería dezir que en bels carreróns por o río Vero meten Alquézar/Alquezra. Bella cosa es...

Onset dijo...

Joan y Zagal, estoi que o prozeso remató aquí. No bi ha interés de continar-lo, ya beyemos o que s'ha feito dica agora. Arribatos aquí, prou, encara que si ixe interés crex, se podrá treballar de firme.

Núria, no m'estraniaría mica que se tresbatisen por una 'v'. Bi ha chen con mala folla, y d'atra que no quieren atra luenga -ni cultura- diferén d'a oficial.

Lizer, tiens razón, en Alquezra he bisto bel cartel que i mete Alquézar/Alquezra, encara que me pa que ye de Prames (y no d'a DPH, ni DGA ni dengún). En L'Aínsa me pa que fizon o mesmo -agora no sé si contina-, en Echo tamién i metión un cartel y bel caso más.
Como tu, tampoco no entiendo qué criterios s'han seguito, si ye que s'ha seguito garra, pa lechislar, en bel caso sí y en atros no. Esperemos que, a la fin, se contine treballando en ixa linia de normatibizar.

A clau, compañers, yera cuan aprebón as diferens leis d'as comarcas. Alabez cuan s'encomenzaba a meter os retulos, ya caleba meter-los bilingües. S'aprobeitaba o feito de fer-los nuevos exprés por a lei. Yera a encaquia perfecta: ya que se fan, se meten bilingües, ye de dar.
Agora bien, os conzellos puedan aprebar -como fizon en Lo Grau- debán d'as Cortes aragonesas que quieren que o suyo lugar tienga denominazión bilingüe, encara que no se considere en a lei.