lunes, 28 de julio de 2008

Los Edukadores






Títol orichinal:
Die fetten Jahre sind vorbei.
Director: Hans Weingartner.
Protagonistas: Daniel Brühl, Julia Jentsch, Stipe Erceg.
Chenero: Drama.
País: Alemania y Austria.
Año:
2004.








Parix que, en zagueras, o zine europeu y, concretamén, l'alemán han recuperato a importanzia que siempre tenió. Cal destacar, más que más, adintro de l'alemán Good bye Lenin! (2003) que aconsiguió buena cosa de premios tanto en ixe país como difuera. Ixa pelicula como ista que imos a comentar tienen como un d'os protagonistas prenzipals a Daniel Brühl, fillo de mai catalana y pai alemán, (prou conoxito por atras peliculas -cuasi totas de tematica sozial- como Salvador u, como ya emos dito, Good bye Lenin!).

Los edukadores (encara que a traduzión literal de l'alemán significa: Los años de abundancia han pasado) trata sobre as experienzias de dos chóbens anticapitalistas y rebeldes, Peter y Jan, que se fan clamar "los edukadores", que s'adedican a dentrar, de nuez, en as casas de chen rica y dixar-lo tot a l'archa, a o canto de mensaches en os que les adbierten que os suyos días de riqueza son contatos. A custión ye que no furtan cosa y nunca fan serbir metodos biolentos.

Jule, a nobia de Peter, tiene una deuta prou importán con o suyo chefe y, malas que s'entera a trabiés de Peter d'o que fan de nuez, dertemina d'achuntar-se con els. Pero tot s'irá complicando cuan a misacha s'enamora d'os dos chóbens y en un asalto a una casa se dixen olbidato un móbil o que ferá que ayan de pillar un secuestrato que lo lebarán enta una cabana en a montaña (o que creará un binclo entre a chenerazión de mayo d'o 68 y l'actual). As complicazions se'n multiplicarán d'aquí adebán.

martes, 22 de julio de 2008

Reflexions d'Onset: Retolicas: A lei de luengas se ferá


Güe l'Heraldo de Aragón diz que a DGA define a l'aragonés y a o catalán como luengas istoricas y propias d'Aragón pero no las ferá ofizials (ye de dar que se trata de bella filtrazión -estoi que- d'o PSOE).

Cal parar cuenta que encara se parla d'"anteproyecto de ley de lenguas" y que "aún puede sufrir modificaciones". Ye de destacar que, seguntes fuen d'ixe periodico, no se cambeará a denominazión, ye dizir, aragonés y catalán, prou. Iste feito que parix que ye una cosa tan clara, no lo ye tanto ta seguntes quí como o sozio de gubierno d'o PSOE, o PAR quereba que cada conzello dezidise que se parla en o lugar (¿ya no proponen l'orienaragonés (sic) u o chapurriau?). Ya diz o propio Heraldo que o tema d'a denominazión ha prebocato disensions entre as dos formazions. Y ye de dar que pase isto, con qué cara se ban a presentar ixa chentota (bi ha atros nombres pero m'estimo más no dizir-los por aquí) a os que esfienden que aquí no se parla catalán dimpués d'imbentar asoziazions y plataformas.
Iste primer punto ye un d'os fundamentals por os que creigo que no se ba a fer garra lei de luengas porque o PAR no ba a pasar que s'aprebe una lei que diz que en Aragón se parla catalán (y en pagas d'ixo i diz que ye una luenga "histórica"); encara que Biel diga o contrario. Más bien
se mira de sondear a la chen ta, a la fin, no fer cosa.

Tamién se i diz que se creará un "Consejo Superior de las Lenguas de Aragón" que parix que tendrá, entre atras, as siguiens funzions: consultivo, colegiado y asesor, y o que ye más importán: elaborar las reglas de normalización del catalán y del aragonés, ye dizir as propias d'una academia pero ta dos luengas.

O que dixa claro de tot ye qué son "las zonas zonas de utilización histórica". Pero bi ha una cosa preocupán, se parla de definir os territorios seguntes criterios soziolingüisticos (e istoricos). Si se fa por criterios soziolingüisticos (entendito como d'uso sozial d'a luenga) , apaga y vámonos, porque fueras d'a bal d'Echo, a de Chistau, a de Benás y a Baxa Ribagorza Oczidental, en a resta d'o territorio (ni en ixas que he nombrato) a situazión ye cuasi terminal. ¿Alabez que no nos quedaríanos que con cuatre lugars?, que, por zierto, yera a propuesta de belún si nunca se fese a lei de luengas.
Si a lei s'ese feito en os años 1910-1920 (u mesmo en bellas zonas como o Semontano en os años 40-50) alabez sí que se podrían aplicar criterios soziolingüisticos, agora no.

D'o que publica l'Heraldo se pueden fer buena cosa d'interpretazions.

Yo soi prou pesimista u, millor dito, prou realista, y creigo que no se ba a fer garra lei de luengas ni cosa ta protecher l'aragonés. En 2001 sí que me lo creyé pero dimpués de tantas retolicas ya no. Porque antiparte iste asunto, fueras de ziertos zerclos, no interesa, no da botos ni diners. Que bien luego ya emprenzipiarán a meter barraches ta, a la fin, no fer cosa. Tos podría dar buena cosa de razons por as que, creigo, no se ferá a lei pero lo dixamos aquí.

Podez votar en a encuesta d'a dreita. Yo ya lo he feito.

Actualizazión: Güe de nuebas l'Heraldo parla de l'asunto. Ya han emprenzipiato, como yera de dar, as disensions y a oposizión de diferén personas. Leyer as declarazions d'Alcalde (PP) ye penoso. Con o que publica güe l'Heraldo, me reafirmo, encara más, en o que dizié ayer. http://www.heraldo.es/index.php/mod.noticias/mem.detalle/idnoticia.19150/relcategoria.300

sábado, 19 de julio de 2008

Cadiellos

Diz que cuan somos chicorrons toz somos bien majos y bonicos (ya sigamos personas u animals). Dimpués cuan crexemos y nos femos grans ya ye atra cosa (y más seguntes ta qui).
Aquí tenez un zarpau de cadiellos (cat. cadells, cast. cachorros) de buena cosa d'animals: alica, onsos, lupos zerbals, gatez, cans, tigres...

















¿por qué busatros, umanos, sigaz qui sigaz, les fez mal a ixos animalons?, porque soz más grans que no els, porque tenez armas; ¿por qué les torturaz y deziz que ye un espectaclo?, ¿qué tos han feito?

lunes, 14 de julio de 2008

La Ronda de Boltaña

Como le dizié -y prometié- a Joan deu Peiroton que parlaría de mosica aragonesa, lo boi a fer con un grupo conoxito por toz os cabos, La Ronda de Boltaña (estoi que muita informazión de muitos grupos en sólo que un post yera prou catenazo, m'he estimato más fer-lo d'un).


La Ronda de Boltaña se formó a emprenzipios d'os 90 con miras de recuperar a ronda propia de Boltaña, que dica alabez s'eba perdito.
Dezidión de tocar tanto canzions populars como composizions propias. Muitas d'as canzions d'o grupo s'han combertito en beritables imnos d'o país.

Malas que se conformón como grupo pillón como siñal propia os instrumentos propios d'o país: chicotén, chiflo, guitarrico, mandurria, curdión, gaita de boto...

O primer disco que quitón estió omonimo. D'as suyas piezas podemos destacar: Mazurca de mosen Bruno Fierro, Habanera triste, País perdido u Días de albahaca.
A partir d'iste primer disco a suya fama salió de Sobrarbe y emprenzipión a estar conoxitos por tot l'Alto Aragón y Aragón. Ye un d'os poquez grupos que puede dezir que ha recorrito toz -u cuasi- os lugars y lugarons d'o país, mesmo buena cosa d'els abandonatos. U seiga que os que seigaz d'Aragón no tenez desincusa pa no beyer-los (yo los he puesto beyer en unas cuantas ocasions).

En 1998 publicón Banderas de humo (talmén -ta yo- o suyo millor disco) en o que sobresale, más que más, Baxando t'a escuela feita en aragonés. Personalmén i hai una canta que, a yo, m'emoziona: La condesa del Sobrarbe. Me parix sobrebuena con una letra estremolezedera. A las que podemos adibir: La tronada (imno d'a luita cuentra as barbaridaz d'entibos a la montaña) u La casa caída, un atra marabilla de canta que anima a continar bibindo en os lugars y a recuperar-los. Me fa duelo d'eslechir bella canta porque totas son sobrebuenas.


En 2001, o nuebo disco estió País de anochecida, que contién 21 canzions, nueu d'ellas instrumentals.
Mira d'estar un omenache a o Perineu.
Trobamos tamién cantas de renombre como Bajo dos tricolores, Pedrón Trango dople...¡y china-chana! u Mermelada de moras. Totas ellas, nombratas u no, un conchunto de chicotas obras mayestras que quedarán ta cutio.

O zaguer disco dica güe ye ¡Salud, país!, de 2007, contién 20 temas con un durada de güitanta menutos. Ye adedicato de tot a Teruel.
Iste como rezién tos lo dixo a busatros que lo chuzguez...


Como no podeba d'estar d'atra traza tos dixo con Baxando t'a escuela (www.charrandotb.com):


¡¡¡Entalto a Ronda y o Sobrarbe!!! ...y lo que te rondaré, morena...

sábado, 5 de julio de 2008

El resplandor


Emprenzipiamos un nuebo apartato en o que parlaremos de zine, u, millor dito, de diferens peliculas que creigamos combenién zitar. Encara que he de reconoxer que agora no'n beigo guaire y, a o mío parixer, tampoco ye tan buen como antes más.




Títol orichinal: The shining.
Director: Stanley Kubrick.
Protagonistas: Jack Nicholson, Shelley Duvall, Danny Lloyd, Scatman Crothers.
Chenero: Terror.
País: Estatos Unitos.
Año:
1980.


El resplandor, considerata una obra mayestra d'o zine, ye basata en a nobela omonima de Stephen King, bersa sobre l'arribada de Jack Torrance, profesor y escritor, en l' otel Overlook, chunto con a muller, Wendy, y o suyo fillo, Danny, an que treballará parando cuenta de l'otel d'ibierno. Torrance aprobeita ixe tiempo ta escribir una nobela pero de bez le irán suzedendo problemas de personalidá, alcolismo y esquizofrenia, a o que s'achuntarán dibersos fenomenos paranormals.
Poquet a poquet Jack ba perdendo l'esmo, se torna barrenau, y no piense que asasinar a la suya familia. Alabez Wendy y Danny, qui tiene poders mentals, mirarán de fuyir de cualsiquier traza d'as mans de Jack


A critica que rezibió El resplandor ta par d'alabez estió prou dura con Kubrick, considerato un d'os millors directors de zine de toz os tiempos. Agora ye considerato como una d'as millors peliculas d'o chenero de terror.
D'a obra de Kubrick sobresalen as siguiens peliculas: Lolita, Espartaco, 2001: odisea en el espacio, La chaqueta metálica u La naranja mecánica.


Cal dezir que n'a versión española d'a pelicula se fizo una gran zaborrería en o doblache (a boz d'a protagonista la fizo Verónica Forqué), o que fa que pierda muita calidá, más que más, en a interpretazión sobrebuena de Jack Nicholson, y se faiga catenaza de beyer.

Personalmén yo creigo que ye una d'ixas peliculas que cal beyer-la más d'una begata porque siempre se beyen nuebos matizes y detalles que antes no s'eban bisto.


Nos quedaremos con un detalle d'a pelicula que ye que talmén una d'as eszenas más conoxitas d'o zine contemporanio siga a d'o protagonista, Jack Torrance, con una astral en a man encorrendo a la muller y o fillo, y estricallando totas as puertas mirando de trobar-los.